Vele eeuwen hebben kunstenaars hun beste talen­ten gegeven om de mooiste en ontroerendste geboortetaferelen in de kerstnacht weer te geven. Altijd was hun streven, om de liefde en het heil van God, zichtbaar in het kind Jezus over te brengen bij ons, de kijkers. Om ons uit te nodigen om naar binnen te stappen in de kerststal, om mede getuige te worden, om zo vanzelf deel te nemen aan Gods geschiedenis in onze wereld. Hier worden wij op de drempel van de kerststal gezet door Martin Schongauer (Colmar, Elzas, ca. 1447 – 1491), bijgenaamd ‘Mooie Martin’, niet om zijn uiterlijk, maar om zijn uitzonderlijke talenten. Zijn schilderijen en gravures hebben door heel Europa tot voorbeeld en inspiratie gediend voor medekunstenaars. Mooie Martin richt alle ogen en alle aandacht naar het kind Jezus, dat op een witte doek op een rode deken ligt. Naar oude traditie werden koningskinderen en keizerskinderen ter wereld gebracht op een purperen of rode deken, als vooruitwijzend teken van hun komende macht. Alleen is de deken waar het kind Jezus op ligt, overduidelijk kapot en met gaten, aangevreten door motten. Dit is een koningskind, maar wél geboren in armoede. De reiszakken van Jozef en Maria zijn versleten en ook met gaten, hun onderkomen is meer gat dan dak. Wél trekt Maria’s blauwe kleed naar Jezus toe, als teken van haar moederband. En gelukkig blaast de os het naakte kind warm met zijn adem. Alle ogen, alle aandacht is gericht naar dit kind op de grond, dit kind op de mottendeken.

De rode deken met de gaten is met alle aandacht en eerbied geschilderd – je kunt het weefsel en de plooien bijna voelen. Het doet mij denken aan de zo geliefde schilderijen van de Nederlandse schilder Jopie Huisman, van oude, geleefde en vaak ook kapotte voorwerpen en kleding. Het museum met zijn werk werd door Freek de Jonge het ‘Museum van Mededogen’ genoemd. Zo leerde Jopie Huisman mensen met nieuwe ogen kijken naar voorwerpen en kleding, die anders achteloos zouden worden weggegooid.

Op deze rode mottendeken ligt de koning van Mededogen. Nergens anders wil hij ter wereld komen, dan op deze armoedige deken met gaten. Hij wordt geboren in en op de armoede en de gaten van onze wereld. Hij wordt geboren in en op de armoede en de gaten van ons ­leven. Nog voordat er iets is gezegd, gedaan of gebeurd, is het duidelijk: hier is het Mededogen van de Eeuwige naar de wereld toegekomen. Wij hoeven niet perfect te zijn, om het kind te ontvangen, wij hoeven geen schone schijn op te houden. Met zijn komst zegt de koning van Mededogen: succes is géén keuze, en mislukking ook niet. Kom, kom met aandacht en eerbied. Kijk naar dit kind, naar het mededogen van Godswege, dat definitief in de wereld gekomen is, om ons te redden. Kijk, en léér mededogen, kijk voortaan altijd anders naar de armoede en de gaten van deze wereld. Kijk anders naar de armoede en de gaten van je ­eigen leven. Ontvang dit kind, ontvang het mede­dogen van Godswege, laat het in ons wakker worden. Kom dichterbij, stap over de drempel en ga mee. Deze wereld én wijzelf hebben dit mededogen elke dag nodig.

ds Ilse Hogeweg